os-CMS

Język programowania COBOL, pomimo ponad sześćdziesięciu lat historii, wciąż odgrywa kluczową rolę w światowym IT, zwłaszcza w sektorach wymagających niezawodności oraz sprawnego przetwarzania dużych wolumenów danych biznesowych. Współczesne zastosowania COBOL-a obejmują m.in. systemy bankowe, gdzie aż 95% transakcji bankomatowych wykorzystuje kod COBOL, 80% transakcji bankowych realizowanych osobiście opiera się na tym języku, a 43% systemów bankowych jest zbudowanych właśnie w COBOL-u. Pomimo łatki „przestarzałego”, jego niezawodność, skalowalność oraz zdolność obsługi milionów transakcji dziennie czynią go niezastąpionym w kluczowych systemach biznesowych. Obecnie COBOL dynamicznie ewoluuje – integruje nowoczesne technologie, takie jak konteneryzacja, chmura czy nawet sztuczna inteligencja, umożliwiając organizacjom korzystanie ze sprawdzonej stabilności oraz nowych możliwości technologicznych.

Tu przeczytasz:

Historia i podstawy języka COBOL

COBOL (Common Business-Oriented Language) powstał w 1959 roku z potrzeby stworzenia uniwersalnego języka programowania do przetwarzania danych biznesowych. Jego ojcem duchowym była Grace Hopper, odpowiedzialna wcześniej za kompilator FLOW-MATIC oraz wpływająca na program COMTRAN firmy IBM. Hopper, określana jako „babcia COBOL-a”, odegrała kluczową rolę w rozwoju programowania biznesowego.

Język COBOL powstał z inicjatywy Departamentu Obrony USA, który potrzebował łatwo przenośnego narzędzia do przetwarzania danych – początkowo miał być jedynie rozwiązaniem tymczasowym, lecz jego standaryzacja i upowszechnienie uczyniły go fundamentem przemysłu IT. Tutaj kluczowym momentem była presja Departamentu Obrony USA, zmuszająca producentów komputerów do wdrożenia COBOL-a na szeroką skalę.

Pierwszą oficjalną definicję języka COBOL przygotował w 1960 roku komitet CODASYL (Conference on Data Systems Languages), a w kolejnych dekadach COBOL stał się domyślnym językiem finansów i administracji. Trafność założeń projektowych oraz dostosowanie do języka biznesowego przyczyniły się do jego błyskawicznej popularności.

Od 1968 roku COBOL był czterokrotnie standaryzowany, najpierw przez ANSI (ANS 68, ANS 74, ANS 85), następnie przez ISO (ISO 2002, ISO/IEC1989:2014). Z każdą wersją wprowadzano kluczowe usprawnienia: kompatybilność międzyplatformowa, podprogramy zewnętrzne, programowanie strukturalne, wsparcie obiektowe – czyniąc z COBOL-a stale rozwijający się język.

Struktura i składnia języka COBOL

Najważniejszą cechą COBOL-a jest jego anglojęzyczna, czytelna i samodokumentująca się składnia. Język posiada ponad 300 zarezerwowanych słów, co czyni go wyjątkowo ekspresywnym i zrozumiałym nawet dla specjalistów spoza IT.

Każdy program w COBOL-u składa się z czterech obowiązkowych działów (divisions), z których każdy pełni określoną rolę:

  • identification division – identyfikacja programu: nazwa, autor, data,
  • environment division – opis środowiska, maszyny, ustawień technicznych,
  • data division – deklaracja i opis wszystkich struktur, zmiennych i plików,
  • procedure division – kod wykonawczy realizujący operacje na danych.

Każdy z działów dzieli się hierarchicznie na sekcje, paragrafy, zdania i instrukcje, co zapewnia przejrzystość logiki programu. Standardowa długość linii (80 znaków) jest pozostałością po kartach perforowanych, ale do dziś wpływa na formatowanie, gwarantując spójność i łatwość debugowania.

  • Division – główny dział kodu,
  • Section – wyodrębnione sekcje kodu w obrębie działu,
  • Paragraph – akapity kodu zawarte w sekcjach,
  • Sentence – pojedyncze polecenia lub instrukcje,
  • Characters – znaki używane w kodzie.

Przykład typowej struktury programu ilustruje ten podział: identyfikacja programu (IDENTIFICATION DIVISION), deklaracja danych (DATA DIVISION), definicje plików i pamięci roboczej (FILE SECTION/WORKING-STORAGE SECTION), właściwy kod wykonywany w PROCEDURE DIVISION (polecenia typu OPEN, READ, PERFORM, CLOSE).

Charakterystyczne cechy i zalety COBOL-a

COBOL wyróżnia się na tle innych języków programowania dzięki swoim unikalnym zaletom:

  • przystosowanie do przetwarzania wielkich ilości danych,
  • łatwa czytelność i możliwość dokumentowania kodu,
  • niskie ryzyko błędów dzięki rozbudowanej kontroli typów,
  • łatwość testowania i debugowania na różnych platformach,
  • wysoka kompatybilność wsteczna pozwalająca na modernizację bez rewolucji systemowej.

COBOL pozostaje fundamentem systemów wymagających ciągłej dostępności – od bankowości po administrację publiczną – zapewniając niezawodność, atomowość transakcji oraz efektywną kontrolę nad danymi.

Współczesne zastosowania w sektorze finansowym

Sektor bankowy i finansowy jest kluczowym obszarem wykorzystania COBOL-a. Poniżej prezentujemy główne dane ukazujące jego dominację w bankowości:

Zakres Procent systemów korzystających z COBOL
Transakcje bankomatowe 95%
Transakcje bankowe realizowane osobiście 80%
Systemy bankowe ogółem 43%

Tak wysoki udział pokazuje strategiczne znaczenie COBOL-a dla globalnego systemu finansowego – zarówno w raportowaniu, jak i obsłudze wielomilionowych baz danych.

Systemy frontendowe (nowoczesne aplikacje bankowości internetowej/mobilnej) często w tle korzystają właśnie z backendów COBOL, łącząc stabilność legacy z innowacyjnością nowych rozwiązań informatycznych. Umożliwiają to coraz powszechniejsze warstwy API oraz integracje chmurowe czy kontenerowe.

  • Azjatyckie banki, np. DBS Bank (Singapur) – wprowadzają hybrydowe strategie modernizacji: regularna aktualizacja systemów, szczegółowa dokumentacja, transfer wiedzy, systematyczna modernizacja przez API, konteneryzację, a nawet przenoszenie mainframe’ów do chmury.

Zastosowania w innych branżach i instytucjach

COBOL znajduje również zastosowanie poza finansami – poniższe branże opierają swoje krytyczne systemy na jego stabilności:

  • Ubezpieczenia – obsługa polis, wyliczenia aktuarialne, rozliczenia i zgodność z regulacjami,
  • Administracja publiczna – systemy ewidencyjne, płatnicze i podatkowe, zwłaszcza w rozbudowanych strukturach państwowych,
  • Służba zdrowia – rejestry pacjentów, rozliczenia z NFZ i ubezpieczycielami, przetwarzanie wrażliwych danych,
  • Transport i logistyka – zarządzanie rezerwacjami, flotą, planowaniem tras,
  • Analiza danych – szybkie przetwarzanie danych giełdowych, meteorologicznych, wyborczych oraz wszędzie tam, gdzie wymagane są nieprzerwane, stabilne systemy.

Modernizacja i integracja z nowoczesnymi technologiami

Nowoczesne organizacje, nie chcąc rezygnować z atutów COBOL-a, inwestują w jego integrację z najnowszymi narzędziami IT. Najważniejsze trendy obejmują:

  • konteneryzację – uruchamianie aplikacji COBOL w kontenerach (np. Docker, Kubernetes), dzięki czemu łatwiej je skalować oraz łączyć z architekturą mikroserwisów,
  • API wrapping – opakowywanie funkcjonalności systemów COBOL w API, umożliwiając ich komunikację z nowoczesnymi serwisami webowymi i mobilnymi,
  • integrację chmurową – nowoczesne kompilatory IBM i Micro Focus pozwalają uruchamiać kod COBOL na platformach Linux, w hybrydowej chmurze, zapewniając interoperacyjność oraz wsparcie dla Unicode i XML,
  • kompilację do JVM, .NET – umożliwienie działania kodu COBOL w środowiskach Java i Microsoft .NET, otwierając go na ekosystem nowoczesnych frameworków.

To wszystko pozwala przedłużyć życie istniejących systemów i zapewnić firmom płynność działania przy minimalnym ryzyku operacyjnym.

Wyzwania i perspektywy rozwoju

Niedobór programistów COBOL i wysokie koszty utrzymania systemów legacy to główne wyzwania współczesności. Specjaliści są bardzo poszukiwani, lecz coraz mniej osób uczy się tego języka, co wpływa na rosnące stawki oraz potencjalnie zwiększone ryzyko dla organizacji uzależnionych od COBOL-a.

Przy migracji do nowych technologii pojawia się wiele wyzwań technicznych:

  • analiza reguł biznesowych zakodowanych w COBOL,
  • wybór docelowego języka i platformy,
  • precyzyjne odwzorowanie semantyki kodu,
  • zachowanie funkcjonalności przy integracji z nowoczesnymi systemami,
  • możliwość utraty części funkcji w automatycznych konwersjach.

Sztuczna inteligencja (np. IBM Watsonx) coraz częściej wykorzystywana jest do wspierania migracji systemów COBOL do nowoczesnych języków, jednak wymaga to czasu i pogłębionych analiz kodu źródłowego.

Konsekwencje braku modernizacji mogą być dotkliwe – wśród głównych ryzyk respondenci branżowi wskazują:

  • 41% – zwiększone ryzyko przestojów,
  • 34% – brak skalowalności,
  • 32% – ograniczona elastyczność biznesowa,
  • 32% – trudności z integracją nowoczesnych narzędzi.

Modernizacja i inwestycje w kompetencje to klucz do utrzymania najwyższej niezawodności systemów opartych na COBOL-u.

Rynek pracy i kompetencje programistów COBOL

COBOL Developer to zawód bardzo wyspecjalizowany – niska podaż specjalistów przy stałym zapotrzebowaniu generuje wysokie zarobki.

Region Średnie zarobki roczne
Stany Zjednoczone 70 000 – 85 000 USD
Europa Zachodnia do 65 000 EUR
Polska 20 000 – 40 000 PLN miesięcznie (kontrakty i B2B)

Najbardziej poszukiwani specjaliści to ci, którzy łączą znajomość COBOL-a z nowoczesnymi technologiami (API, chmura, analizy danych).

  • programowanie i utrzymanie systemów bankowych,
  • tworzenie oraz modyfikacja aplikacji dla ubezpieczeń i administracji,
  • wdrażanie integracji z interfejsami API i modernizacjami infrastruktury,
  • praca oparta na dokumentacji oraz ścisłej współpracy z biznesem.

Banki i korporacje aktywnie inwestują w szkolenia i dokumentację, by chronić know-how i łagodzić problem „luki pokoleniowej”. Programiści łączący COBOL z nowoczesnymi narzędziami mają największe perspektywy długoterminowe.

Firmy (np. IBM, Micro Focus) we współpracy z uczelniami propagują kursy COBOL dla nowych pokoleń. Transfer wiedzy oraz ciągłość edukacji są kluczowe dla utrzymania stabilności systemów na dekady.

Warto inwestować w kompetencje COBOL wraz z rozwojem umiejętności integracyjnych, aby sprostać wymaganiom dzisiejszego rynku pracy.